Czym jest mentalizacja?
Rodzice są pierwszymi przewodnikami dziecka po świecie – ale czy myśleliście o tym, że są również przewodnikami po świecie umysłu? Tak właśnie jest! Jak wskazują badania nad rozwojem zdolności do mentalizacji – zwanej też czytaniem umysłów lub teorią umysłu – kontakt z rodzicami jest jednym z kluczowych czynników, dzięki którym rozwija się zdolność do rozumienia życia wewnętrznego – czyli pragnień, przekonań, intencji, uczuć i emocji.
W jaki sposób kształtuje się mentalizacja u dzieci?
Mentalizacja rozwija się zarówno na potrzeby rozumienia życia psychicznego innych ludzi, jak i własnego życia wewnętrznego. Jeżeli weźmiemy pod uwagę, że teoria umysłu kształtuje się już od pierwszych chwil życia, właśnie w relacji z rodzicami, to nie powinno dziwić, że rozwija się również przez całe życie w ramach relacji międzyludzkich.
Do czego mentalizacja jest nam potrzebna?
Wieloletnie badania Elizabeth Meins i jej zespołu badawczego wskazują, że jednym z najlepszych predyktorów (zjawisk, które pozwalają na przewidzenie jak będzie przebiegał badany proces) rozwoju mentalizacji u 4-latków jest cecha nazwana przez badaczy matczyną uważnością na umysł (ang. maternal mind-mindedness). Przejawia się ona przez poprawne interpretowanie i nazywanie stanów emocjonalnych małych dzieci. Rodzice (w przypadku wspominanego badania były to wyłącznie matki), którzy nietrafnie nazywali emocje swoich dzieci częściej znajdowali się w grupie rodziców, którzy mieli trudność ze stworzeniem zdrowej więzi z dzieckiem – zwanej w psychologii bezpiecznym stylem przywiązania. Dalsze badania Elizabeth Meins wskazują również, że rozwój zdolności do mentalizacji u dziecka zależny jest od stopnia rozwoju tej zdolności u rodziców. Innymi słowy, im lepiej rodzice potrafią rozpoznawać i nazywać pragnienia, przekonania, potrzeby i emocje, tak swoje jak i innych ludzi, tym lepiej nauczą tego swoje dzieci. Zdolność do mentalizacji pozwala również na stworzenie bezpiecznej więzi między rodzicem i dzieckiem, a więź między nimi ułatwia wzajemne zrozumienie, zwłaszcza rozumienie emocji.
Rodzic nauczycielem dziecka
Jak wykazują wieloletnie badania psychologów nad rozwojem społecznym (obejmujące m.in. mentalizację i empatię), to rodzice są pierwszymi nauczycielami, którzy objaśniają dzieciom tajemnice życia wewnętrznego. Objaśnianie to jest możliwe dzięki komunikacji językowej – zdolności do uważnego słuchania, rozumienia i mówienia w sposób, który umożliwi małemu człowiekowi rozumienie i nazywanie tego co czuje, myśli i doświadcza. Umiejętność metalizowania umożliwia w dorosłym życiu rozumienie swoich i cudzych emocji, intencji, pragnień, co przekłada się na satysfakcjonujące relacje z innymi i ogólny dobrostan.
Drogi Rodzicu, jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o tym, jak pomóc swojemu dziecku lepiej zrozumieć otaczający go świat, zapraszam Cię na konsultację.
Białecka-Pikul, M. (2012). Narodziny i rozwój refleksji nad myśleniem. Wydawnictwo UJ.
Frith, U., & Frith, C. D. (2003). Development and neurophysiology of mentalizing. Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B: Biological Sciences, 358(1431), 459-473.
Meins, E., Fernyhough, C., Wainwright, R., Das Gupta, M., Fradley, E., & Tuckey, M. (2002). Maternal mind–mindedness and attachment security as predictors of theory of mind understanding. Child development, 73(6), 1715-1726.
Repacholi, B. M., & Gopnik, A. (1997). Early reasoning about desires: evidence from 14- and 18-month-olds. Developmental psychology, 33(1), 12.
Wellman, H. M. (2018). Theory of mind: The state of the art. European Journal of Developmental Psychology, 15(6), 728-755.
Zeegers, M. A., Colonnesi, C., Stams, G. J. J., & Meins, E. (2017). Mind matters: A metaanalysis on parental mentalization and sensitivity as predictors of infant–parent attachment. Psychological Bulletin, 143(12), 1245.
Zeegers, M. A., Meins, E., Stams, G. J. J., Bögels, S. M., & Colonnesi, C. (2019). Does attachment security predict children’s thinking-about-thinking and thinking-about-feeling? A meta-analytic review. Developmental Review, 54, 10088
