Każdy z nas chce odczuwać przyjemność podczas zbliżeń seksualnych. Czasami jednak podczas stosunku pojawiają się nieprzyjemne odczucia lub ból. Mogą być spowodowane różnymi czynnikami, być mniej lub bardziej nasilone, ale zawsze są niepokojące.
DSM-5 (amerykańska klasyfikacja zaburzeń psychicznych) wyróżnia zaburzenie związane z bolesnością genitalno-miedniczną/penetracją – we wcześniejszych wersjach znane jako osobne jednostki: dyspareunia i pochwica. W tym wpisie bliżej przyjrzymy się pierwszemu z nich.
Dyspareunia – czym jest?
Jest to zaburzenie seksualne, które objawia się bólem i nieprzyjemnymi odczuciami podczas stosunku lub jest przez stosunek spowodowane. Najczęściej dotyczy kobiet, choć zdarza się również u mężczyzn i obejmuje żołądź członka (Jarząbek – Bielecka, 2012). Może mieć różne przyczyny, bardzo często uniemożliwia współżycie, zwiększa lęk i obawy przed nim.
Jakie objawy mogą świadczyć o dyspareunii?
Najczęściej występujące objawy dyspareunii to dolegliwości bólowe (pieczenie, kłucie) podczas seksu, próby wprowadzenia członka do pochwy lub pojawiające się do kilku godzin po zbliżeniu. Dolegliwości te mogą utrudniać lub uniemożliwiać współżycie.
Lokalizacja bólu pozwala na wyróżnienie typów dyspareunii:
- powierzchowna (płytka) – dotyczy przedsionka pochwy
- głęboka – ból w obrębie sklepienia pochwy
- uogólniona – ból w całej pochwie(Jarząbek-Bielecka, Radomski, Mizgier, Wilczak, Durda, Kaczmarek, Pisarska-Krawczyk, 2014))
Przyczyny dyspareunii
Dyspareunia może być spowodowana czynnikami pochodzącymi z ciała (organicznymi) lub z psychiki (psychogennymi).
Wśród czynników organicznych występują między innymi:
- stany zapalne narządów płciowych (np. suchość pochwy, zakażenia układu moczowego, zapalenie pochwy lub pęcherza moczowego, wulwodynia)
- zabiegi w obrębie narządów płciowych (operacje, nacięcia kroczą – np. po porodzie)
- choroby (endometrioza, torbiele jajników, mięśniaki, chemioterapia)
- przerost warg sromowych
- zmiany hormonalne w okresie menopauzy
Psychogenne podłoże dyspareunii może dotyczyć:
- lęku przed ciążą
- doświadczenia przemocy seksualnej
- zaburzonych relacji partnerskich
- depresji
- bycia wychowaną/ym w rygoryzmie religijnym (Gniatkowska-Rutkowska, Satkiewicz, 2022; Stec M., Stec M., Studzińska, 2014)
Jak diagnozuje się dyspareunię?
Do diagnozy zespołu genitalno-miedniczego/zaburzeń penetracji (zgodnie z DSM-5), obejmującego dyspareunię niezbędne jest występowanie minimum jednego z poniższych objawów przez okres co najmniej 6 miesięcy:
– wzmożone napięcie mięśni dna miednicy podczas próby penetracji pochwowej.(Drosdzol-Cop, Stojko, Skowronek, Sowa, 2020)
– trudności z penetracją pochwy podczas stosunku,
– ból pochwy, sromu lub w obrębie miednicy podczas stosunku pochwowego albopróby penetracji,
– lęk, obawa przed pojawieniem się bólu w trakcie albo na skutek stosunku płciowego,
Jak leczyć dyspareunię?
Leczenie dyspareunii odbywa się przy pomocy farmakoterapii, psychoterapii, metod treningowych, czasami zabiegów chirurgicznych. Warto rozważyć również fizjoterapię uroginekologiczną. W diagnozie pomóc może wizyta u ginekologa bądź seksuologa. Wybór wiodącej metody zależy od podłoża i przyczyny zaburzenia.
Warto skonsultować ze specjalistą, jeśli pojawią się niepokojące nas objawy i dyskomfort lub ból w trakcie aktywności seksualnej.
Co to jest dyspareunia i jak ją leczyć? Dyspareunia u mężczyzn. (b. d.). MedoVita.pl. https://medovita.pl/co-to-jest-dyspareunia-i-jak-ja-leczyc-dyspareunia-u-mezczyzn/Drosdzol-Cop, A., Stojko, R., Skowronek, K., & Sowa, D. (2020). Zaburzenia seksualne kobiet związane z bólem. In Forum Położnictwa i Ginekologii (Vol. 55, p. 2020).Gniatkowska-Rutkowska, J., & Satkiewicz, P. (2022). Terapia poznawczo-behawioralna seksualnych dysfunkcji bólowych u kobiet. Journal of Sexual and Mental Health, 20, 37-48.Jarzabek-Bielecka, G. (2012). Dysfunkcja seksualna niespowodowana zaburzeniami organicznymi ani chorobą somatyczną. Dyspareunia w okresie przekwitania. Menopausal Review/Przegląd Menopauzalny, 11(5).Jarząbek-Bielecka, G., Radomski, D., Mizgier, M., Wilczak, M., Durda, M., Kaczmarek, M., … & Pisarska-Krawczyk, M. (2014). Dyspareunia i bolesne miesiączki u kobiet z endometriozą–obserwacje kliniczne dotyczące zastosowania dienogestu. Current Gynecologic Oncology, 12(4), 271-277.Stec, M., Stec, M., & Studzińska, N. (2014, 24 stycznia). Menopauza a problemy seksualne kobiet Menopause and female sexual problems. http://www.medical-technologies.eu/upload/menopauza_a_problemy_seksualne_kobiet_-_stec.pdf
