Jak możemy zdefiniować podejście psychodynamiczne?
Koncepcje psychodynamiczne opierają się na tezie, że życie psychiczne człowieka nie jest w pełni świadome. Oznacza to, że nasza psychika zbudowana jest z obszarów, do których nie mamy wolnego dostępu, a co więcej przetrzymujemy tam nieświadome treści wpływające na nasze zachowanie i przeżywanie świata. Jak często zdarzyło Ci się zrobić coś, czego nie potrafiłeś wyjaśnić i zrozumieć? Nie wiedziałeś z jakiego powodu zachowałeś się w określony sposób – być może jest to przejaw Twojej nieświadomości. W psychoterapii psychodynamicznej terapeuta dąży z pacjentem do uzyskania wglądu we własną psychikę, jest to podróż, której celem ma być lepsze rozumienie siebie.
Mity terapii psychodynamicznej
W kontekście terapii psychodynamicznej utarły się pewne mity, wedle których terapia skupia się na omawianiu dzieciństwa i odkopywaniu traum z tamtego okresu. O ile rzeczywiście istnieje założenie mówiące o tym, że na ukształtowanie osoby mają wpływ czynniki genetyczne oraz wydarzenia z przeszłości, o tyle nie jest to jedynym zainteresowaniem tego nurtu. Terapeuta pozyskuje informacje o tym jak pacjent funkcjonuje w relacjach interpersonalnych dzięki obserwacji sytuacji terapeutycznej.
„Jest raczej tak, że pacjent i terapeuta są partnerami w eksploracyjnej podróży”
– Glen Gabbard
Terapeuta wspomaga samopoznanie pacjenta między innymi poprzez: koncentrację na doświadczaniu i wyrażaniu emocji, analizę relacji interpersonalnych, omawianie przeszłych doświadczeń, wskazywanie powtarzających się wzorców czy motywów oraz komentowanie relacji terapeutycznej. Z racji tego, że zachowania czy objawy spełniają wiele funkcji i mogą być uwarunkowane wieloma czynnikami, ich znaczenia mogą być różne. Znaczenia te związane są z nieświadomymi myślami oraz emocjami, dlatego poszukiwanie ich w procesie terapii może być korzystne.
Co możesz czuć podczas procesu terapeutycznego?
Pacjenci rozpoczynający terapię mają do niej zazwyczaj ambiwalentny stosunek – z jednej strony mogą odczuwać cierpienie i pragnienie zmiany, a z drugiej pojawia się opór związany z tym, że do tej pory został wypracowany określony sposób funkcjonowania, za którym stoją również mechanizmy obronne. Wspomniane mechanizmy pozwalają radzić sobie z trudnościami w relacjach, emocjami, chronią poczucie własnej wartości, zapewniają poczucie bezpieczeństwa w obliczu odrzucenia lub zewnętrznego zagrożenia. Terapia zagraża względnej równowadze, która została w pewien sposób osiągnięta dzięki tym mechanizmom, odsuwającym trudne przeżycia emocjonalne. W związku z tym pacjent może nieświadomie stawiać opór przeciwko działaniom terapeuty, który chce pomóc w uzyskaniu zmiany i wglądu. Dodatkowo sytuacja terapeutyczna aktywizuje nieświadome wzorce relacji, które skojarzone są z określonym stanem emocjonalnym, co sprawia, że terapeuta może być przeżywany na różny sposób. Pacjent może nieświadomie przeżywać terapeutę jak inną osobę ze swojej przeszłości i mieć do niego określony stosunek emocjonalny. Odczucia względem terapeuty są zatem mieszanką jego realnych cech osobowości oraz wzorców relacji zakorzenionych w pacjencie.
Co daje psychoterapia?
W procesie terapii niezwykłe znaczenie ma motywacja pacjenta, związana z chęcią uzyskania wglądu i zrozumienia siebie. Terapeuta jawi się jako osoba, która może pomóc dostrzec pacjentowi nieświadome aspekty jego zachowania odtwarzane w relacji terapeutycznej, ale także powtarzające się w innych relacjach poza terapią – na przykład miłosnych, zawodowych czy przyjacielskich. Terapeuta może przyjrzeć się temu, czego pacjent świadomie unika i skonfrontować go z tym lub zaobserwować coś, czego pacjent wcale nie jest świadomy. Analizując wypowiedzi i obserwując co się dzieje w relacji z pacjentem, terapeuta może nazwać powtarzające się wzorce.
Proces terapeutyczny przekłada się na reakcje neuronalne w korze mózgowej. W trakcie terapii dochodzi do pobudzenia nowych połączenia nerwowych przy jednoczesnym wygaszaniu starych, dysfunkcjonalnych sieci. Dzięki temu pacjent zyskuje nie tylko świadomość, ale także realnie przebudowuje struktury neuronalne w mózgu. Przykładem takiej modyfikacji może być sytuacja, w której obiekt kojarzony z autorytetem nie wywołuje takiej samej reakcji emocjonalnej, jak dawniej.
Psychoterapia w nurcie psychodynamicznym może być intrygującą podróżą w głąb siebie, jednak należy pamiętać również o tym, że to wymagający pracy proces, który może przynieść trwałą i pozytywną zmianę w życiu pacjenta.
Źródło:
Glen O. Gabbard. „Długoterminowa psychoterapia psychodynamiczna. Wprowadzenie.” Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego (2011).
Glen O. Gabbard. Psychiatria psychodynamiczna w praktyce klinicznej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego (2015).
