„Moje dziecko nie spotyka się z kolegami czy koleżankami po szkole. Zamiast tego siada przed telefonem, laptopem lub tabletem. Tam spędza swój wolny czas i jest mu z tym dobrze, wcale nie chce tego zmienić. A ja nie wiem już co mam z tym zrobić…”
Jeśli to, co właśnie przeczytałaś/łeś, brzmi znajomo, oznacza to, że ten artykuł jest właśnie dla Ciebie.
Widząc dziecko czy nastolatka spędzającego niemal cały wolny czas przed telefonem, zastanawiamy się, co można robić tak długo w sieci? W odpowiedzi na to pytanie wielokrotnie słyszymy, że jest to czas rozmowy ze znajomymi, konwersowania przez komunikatory. Wszystko jasne, ważny jest kontakt z rówieśnikami, tylko czy nie lepiej wyjść wspólnie do parku albo spotkać się u kolegi w domu? To pytanie rodzi konieczność podjęcia refleksji na temat przyczyn przenoszenia życia społecznego do sieci.
Co daje dzieciom i nastolatkom Internet?
Polskie badania pokazują, że przeciętny nastolatek spędza około 4 godz. 50 min. dziennie online. Jeśli jest tam tak wiele czasu, to musi być coś, co przyciąga, co daje korzyści, których nie zapewnia świat realny. Zwrócę tutaj uwagę na kilka ważnych obszarów:
- Poczucie bycia zauważonym, docenionym. Każdy z nas pragnie czuć się wartościowym, docenianym, akceptowanym i zauważanym przez innych. Potrzeby te są szczególnie istotne w okresie dorastania. Chęć przynależenia do grupy społecznej, akceptacji rówieśników jest jednym z priorytetów w tym okresie życia. To właśnie na portalach społecznościowym mamy możliwość realizacji tych potrzeb, np. poprzez ciągłe zdobywanie lajków czy komentarzy. W najtrudniejszym położeniu są te dzieci, dla których jest to jedyne źródło pochwał i docenienia.
Zadanie dla rodzica → dostrzegaj starania swojego dziecka, chwal je nawet za podejmowane próby, nie tylko za idealne rezultaty działań. Buduj w nim poczucie własnej wartości niezależnie od opinii innych. Nie jest to łatwe zadanie, ale niezwykle istotne. - Radzenie sobie z nieśmiałością, odrzuceniem. W kontaktach z rówieśnikami „na żywo”, nastolatek musi radzić sobie z nieśmiałością, wstydem, a w trudnych momentach z poczuciem bycia niechcianym w danej grupie czy odrzuconym. Nawet dla osoby dorosłej są to trudne uczucia. By nastolatek mógł sobie z nimi poradzić, bardzo często potrzebuje wsparcia osoby dorosłej. Zwykle jednak z różnych powodów go nie dostaje albo jest ono nieadekwatne. Zawieranie znajomości przez internet daje możliwość niemal natychmiastowego poradzenia sobie z trudną relacją czy przykrą sytuacją. Wystarczy zablokować użytkownika czy opuścić grupę. To bardzo kusząca propozycja, która oszczędza młodemu człowiekowi trudnych doświadczeń i borykania się z ich konsekwencjami. Niestety, nastolatek nie ma wówczas zbyt wielu okazji do tego, by nauczyć się tak ważnych kompetencji jak rdzenie sobie z odmową, negatywną opinią na własny temat czy nauczyć się asertywności.
Zadanie dla rodzica 1 → ucz swoje dziecko, jak radzić sobie z nieśmiałością. Naucz je sposobów komunikowania się – to umiejętność jak każda inna, wymaga treningu. Miej cierpliwość do swojego dziecka i pamiętaj, że jeśli Tobie nie sprawia trudności rozmowa z nieznajomym w parku, to dla dziecka może to być duże wyzwanie. To naturalne, Ty też kiedyś się tego musiałeś nauczyć.
Zadanie dla rodzica 2 → Naucz je jak poradzić sobie z odrzuceniem. Nie bagatelizuj przy tym trudnych emocji, które się pojawią, daj im wybrzmieć, uznaj je i empatycznie towarzysz dziecku w tym przeżyciu.
3. Bycie podobnym do innych. Wbrew pozorom większość dzieci i nastolatków pragnie być taka sama jak inni. Chcą ubierać się w zgodzie z tym, co się teraz nosi, używać języka „na czasie”, mieć konto na Tic Toku czy Instagramie tak jak wszyscy w klasie. To rozwojowe, naturalne i normalne. Mimo to, może mieć trudne konsekwencje. Wobec tego co możesz z tym zrobić?
Zadanie dla rodzica → zaakceptuj to, że Twoje dziecko ma potrzebę być takim jak inni, mieć to co inni. Nie oznacza to jednak, że masz mu pozwolić na wszystko, nie mieć pod kontrolą treści jakie czyta w Internecie. Wręcz przeciwnie! Rozmawiaj o zagrożeniach stwarzając atmosferę akceptacji i zrozumienia, tak by Twoje dziecko wiedziało, że może powiedzieć Ci wszystko o tym, co niepokoi je w sieci. Pamiętaj, to Ty znasz granice i powinieneś jako rodzic dbać o ich przestrzeganie.
4. Sposób na spędzenie wolnego czasu. Bardzo często dziecko czy nastolatek ma mało alternatyw. Inne dzieci też są w sieci, więc wychodząc na podwórko nie będzie z kim porozmawiać czy się pobawić. Skoro nie ma innych pomysłów, to zajrzy do telefonu, obejrzy kolejny film.
Zadanie dla rodzica → przypomnij sobie w jaki sposób spędzałeś wolny czas gdy byłeś w wieku swojego dziecka i zastanów się, czy to atrakcyjne rozwiązanie dla twojego dziecka. Porozmawiaj z nim o tym, ale nie zmuszaj. Wspólnie szukajcie tego, co lubicie robić razem! RAZEM to słowo klucz! Pamiętaj by nawet z nastoletnim dzieckiem spędzać czas wspólnie, tak by Wam obojgu sprawiało to przyjemność. Zamiast oglądać serial czy kolejny film, pomyśl o aktywności ruchowej czy grach planszowych. Zadbaj o to by dziecko miało kontakt z rówieśnikami w czasie wolnym. Jeśli nie będzie to spotkanie z przyjaciółmi, to może grupa harcerska, taneczna itp.
5. Prosta komunikacja. Rozmowa przez komunikator nie wymaga podtrzymywania jej, gdy brakuje tematu, dostosowania przekazu do informacji zwrotnej jaką jest mimika rozmówcy, radzenia sobie z czyimś natłokiem słów. Komunikowanie się przez Internet jest zatem prostsze w strukturze, mniej wymagające, sprawiające mniej trudności. Brakuje tematu do rozmowy – zamykam czat, ktoś mówi mi coś przykrego – blokuję użytkownika, znajomy za dużo „mówi” – nie odpisuję. Czy nie brzmi łatwo i przyjemnie? Jednak nie daje możliwości ćwiczenia takich kompetencji jak podtrzymywanie rozmowy, reagowanie na mimikę twarzy, konfrontowanie się i poradzenie sobie z przykrością w czasie rozmowy, rozwiązywanie konfliktów. To bardzo ważne umiejętności bez których trudno będzie w przyszłości pełnić rolę pracownika, rodzica, partnera.
Zadanie dla rodzica → ucz dziecko, jak radzić sobie z trudnymi aspektami kontaktów twarzą w twarz. Po pierwsze, dając dobry przykład, po drugie rozmawiając wprost. Już samo rodzicielstwo stwarza wiele okazji do nauki umiejętności komunikacyjnych. Ćwicz własny sposób komunikowania się, rozwiązywania konfliktów i radzenia sobie z trudnymi emocjami w czasie rozmowy, a dziecko będzie miało okazję przejąć je od Ciebie.
To tylko wybrane korzyści jakie nastolatek czerpie korzystając z Internetu. Jak widzisz jednak, idą one w parze z zagrożeniami. Zastanów się, jakie potrzeby Twoje dziecko zaspokaja korzystając z Internetu, a łatwiej będzie Ci je zrozumieć, zaakceptować i stworzyć warunki do tego, by pomóc zaspokoić te potrzeby również w świecie offline.
Bochenek, M., Lange, R. (red.), (2019), Nastolatki 3.0. Raport z ogólnopolskiego badania uczniów, Warszawa: NASK – Państwowy Instytut Badawczy.
Witkowska, M. Fomo i problemowe używanie internetu. Poradnik dla nauczycieli. Ogólnopolska Sieć Edukacyjna.
