Wyobraź sobie…
Wyobraź sobie, że jedziesz samochodem do pracy. Coś jednak jest inaczej niż zwykle. Po chwili dochodzi do Ciebie, że masz przebitą oponę. Nie masz koła zapasowego, więc na resztce powietrza zjeżdżasz z trasy.
Podjeżdżasz do warsztatu i opisujesz problem mechanikowi. Auto ogólnie sprawowało się bardzo dobrze, liczysz więc że mechanik po prostu pomoże Ci z wymianą koła, da wskazówki jak w przyszłości możesz nie dopuścić do podobnej sytuacji po czym pozwoli jechać dalej.
Jednak on ma inny plan. Najpierw pyta o historię samochodu, ze szczegółami. Łącznie z dokładnym opisem poprzednich właścicieli. Następnie sprawdza silnik i poziom oleju. Stwierdza, że skrzynia biegów “jakoś dziwnie chodzi”. Zaczyna przestawiać Ci lusterka aby było “tak jak powinno być”. Na końcu od niechcenia zabiera się do wymiany koła.
Czujesz jak ogarnia Cię frustracja. Nie słuchasz tego co do Ciebie mówi, odliczasz czas do końca wizyty, która dłuży się niemiłosiernie i obiecujesz sobie, że już nigdy tutaj nie wrócisz.
Jeśli kiedykolwiek podczas wizyty u psychologa doświadczyłeś tego, że ktoś próbował Ci narzucić jakiś punkt widzenia, bądź same spotkania do niczego konkretnego nie prowadziły, to chciałbym zaprezentować Ci całkowicie inne podejście, a mianowicie Terapię Skoncentrowaną na Rozwiązaniach.
Czym jest Terapia Skoncentrowana na Rozwiązaniach?
Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach (TSR), jest podejściem terapeutycznym, która znacznie większą wagę przywiązuje do szukania rozwiązań, niż omawiania problemów. Oczywiście musisz najpierw zrozumieć problem, aby znaleźć rozwiązanie, ale ma to prowadzić do konkretnych rozwiązań, a nie jest celem samym w sobie.
TSR nie wymaga przesadnego zagłębienia się w Twoje dzieciństwo i ciągłego analizowania jak przeszłość wpłynęła na Twoją teraźniejszość. Oczywiście jeśli okaże się to konieczne, to tak się właśnie stanie, jednak w stopniu koniecznym, aby móc podczas kolejnych spotkań posuwać się dalej. Głównie jednak podczas sesji TSR mocno skupimy się na teraźniejszości, jednocześnie pracując nad przyszłością, w której obecne problemy będą miały mniejszy wpływ na Twoje życie.
Kiedy powstała Terapia Skoncentrowana na Rozwiązaniach?
Podejście to powstało w latach 80, kiedy jej autorzy – Steve de Shazer i Knoo Kim Berg – zauważyli, że większość sesji “tradycyjnej” terapii poświęcano na omawianiu objawów, problemów i potencjalnych przeszkód.
Zauważyli oni, że kiedy większy nacisk kładli na szybkie, konkretne rozwiązywanie problemów, a nie wieczne dyskusje o problemach, to złagodzenie objawów przychodziło szybciej i zostawało na dłużej.
Jak długo trwa proces w TSR? Czy nie jest zbyt “krótki”?
Słowo „krótkie” w TSR rozumie się bardziej jako “zwięzłe”. Celem jest jak najszybsze znalezienie i wdrożenie rozwiązania problemu, aby zminimalizować czas spędzony na terapii, ale przede wszystkim czas spędzony na zmaganiach lub cierpieniu.
TSR dąży do jak najszybszego znalezienia realistycznych, wykonalnych rozwiązań dla klientów, a skuteczność tego leczenia wpłynęła na jego rozpowszechnienie na całym świecie i zastosowanie w wielu kontekstach.
Warto tutaj zwrócić uwagę na to, że proces jednego klienta może zamknąć się w 5 sesjach, a drugi będzie potrzebował ich 25 i oba przypadki są jak najbardziej w porządku. Sytuacja każdego klienta jest na tyle niepowtarzalna, że za każdym razem terapia jest krojona na miarę wyzwań przed jakimi dana osoba stoi.
Fundamentem TSR są 3 założenia
- Po pierwsze, jeśli coś działa, rób tego więcej. Często rozwiązania są na wyciągnięcie ręki, jednak podświadomie komplikujemy sytuację tak, że tego nie zauważamy.
- Po drugie, jeśli coś nie działa, rób tego mniej. W zamian zacznij szukać czegoś, co będzie działać lepiej. Realnie oceń jakie efekty przynoszą podejmowane przez Ciebie działania, po czym zrezygnuj z tych, które są nieskuteczne. Czasem trzeba zrobić jeden krok w tył, aby zrobić dwa do przodu.
- Jeśli coś się nie zepsuło, nie naprawiaj tego
Jakie są cechy charakterystyczne Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach?
Nacisk kładziony jest na budowanie rozwiązań, a nie na rozwiązywanie problemów. Skutkuje to budowaniem wizji przyszłości i stawianiem sobie konkretnych celów.
Terapeuta zakłada, że masz już zasoby niezbędne do rozwiązania problemu i uważnie słucha, aby pomóc Ci znaleźć ich jak najwięcej.
Rozwiązania nie muszą być powiązane ani stosowane do jednego rodzaju problemów. Zazwyczaj okazują się uniwersalne i użyteczne również w innych kontekstach.
Terapeuta będzie zachęcał Cię do spróbowania nowych użytecznych zachowań, które pomogą Ci stawić czoła obecnym i przyszłym wyzwaniom.
Małe zmiany doprowadzą do bardziej znaczących i trwałych.
Klient jest ekspertem od swego życia, terapeuta nie podaje dyrektywnych rozwiązań
Czy krótkotrwała Terapia Skoncentrowana na Rozwiązaniach jest skuteczna?
TSR to podejście terapeutyczne oparte na dowodach. Oznacza to, że było badane w warunkach klinicznych, a wyniki badań potwierdziły jego skuteczność. Obecnie podejście to z powodzeniem stosowane jest w przypadku większości problemów związanych ze zdrowiem psychicznym takich jak:
- Depresja
- Lęk
- Niskie poczucie własnej wartości
- Przewlekły stres
- Nadużywanie substancji/uzależnienie
- Problemy w związku
Oprócz tego, podejście to doskonale sprawdza się w przypadku osób niecierpiących na żadne zaburzenie, jednak chcących osiągnąć jakiś konkretny cel zawodowy bądź osobisty.
Jedyną dziedziną, w której ogólnie nie zaleca się TSR, są bardziej złożone problemy ze zdrowiem psychicznym, takie jak np. schizofrenia bądź zaburzenia psychotyczne.
Techniki TSR
Podczas sesji prowadzonej w nurcie TSR, psycholog i klient będą współpracować, aby wspólnie ustalić cele i znaleźć rozwiązania.
Psycholog będzie zadawał pytania, aby zrozumieć mocne strony klienta i jego wewnętrzne zasoby, których wcześniej mógł nie zauważyć.
W TSR stosuje się wiele technik, aby umożliwić klientowi popatrzenie na swoją obecną sytuację z innej niż dotychczas perspektywy. Świeże spojrzenie zazwyczaj umożliwia nabranie odpowiedniego dystansu, co pomaga szybciej znaleźć skuteczne rozwiązania.
Techniki te to min. pytanie o cud, znajdowanie wyjątków czy skalowanie. Poniżej zostaną one wyjaśnione szczegółowo.
Pytanie o Cud
W tym miejscu klient proszony jest, aby wyobraził sobie, że położył się spać, a kiedy budzi się rano, jego problemy zniknęły. Po tej wizualizacji klient, zastanawia się po czym poznałby, że problem z którym przyszedł do psychologa zniknął
Na przykład: „Wyobraź sobie, że kiedy następnym razem idziesz spać, w nocy wydarza się cud. Budzisz się rano i okazuje się, że Twój problem zniknął. Chcę Cię zapytać, po czym poznasz, że to się wydarzyło? Co innego jest w tym poranku? Co zniknęło lub zmieniło się w twoim życiu?
To pytanie może pomóc zidentyfikować i lepiej zrozumieć, na czym polega problem, jak wpływa on na daną osobę, a także może dostarczyć motywacji do pójścia naprzód i przezwyciężenia go po wyobrażeniu sobie, jak to jest obudzić się bez niego.
Pytanie o wyjątki
Terapia Skoncentrowana na Rozwiązaniach opiera się na przekonaniu, że są wyjątki lub momenty w życiu danej osoby, kiedy problem albo nie występuje, albo istnieje, jednak nie wywołuje to żadnych negatywnych skutków.
Psycholog może zbadać wyjątki od problemu, prosząc klienta, aby pomyślał i przypomniał sobie chwile z jego życia, kiedy np. pomimo stresu nie upijał się wieczorami, a następnie może zapytać, co było innego w tych momentach.
Może to prowadzić do wskazówek, które pomogą w stworzeniu rozwiązania problemu. Pomaga to również klientowi uświadomić sobie, że są chwile, w których problem nie ma na niego wpływu, co może pomóc w zmniejszeniu władzy, jaką ma nad jego stanem emocjonalnym i psychicznym.
Ponieważ często możemy być przytłoczeni lub pochłonięci przez nasze problemy, co powoduje myśli typu “zawsze taki byłem i taki będę” tego typu spojrzenie pozwala podważyć to przekonanie.
Skalowanie
Kiedy uda się już określić cel wspólnej pracy, klient za pomocą skali od 1 do 10 (gdzie 1 to poziom najniższy, a 10 najwyższy) określa w jakim obecnie jest miejscu. Na przykład, jeśli chce prowadzić zdrowszy tryb życia może uznać, że subiektywnie jest na poziomie 2.
Oprócz tego, że pomaga to śledzić postępy klienta to uświadamia klientowi, że wcale nie musi od razu rzucać się na głęboką wodę. Pomiędzy 2 a 10 jest wiele pomniejszych kamieni milowych, które może z pomocą psychologa zidentyfikować, a następnie razem mogą pracować nad ich konsekwentnym osiąganiem. Jak mówi jedna z zasad TSR “Małe zmiany doprowadzą do bardziej znaczących i trwałych.”
Prace domowe
Prace domowe nazywa się “zadaniami” i nie są one obowiązkowe w tym podejściu, jednak jeśli psycholog zauważy wartość w tym, aby klient między sesjami np. zauważył w jakich sytuacjach zachowuje się inaczej niż zwykle, bądź przetestował któreś z rozwiązań omawianych na sesji w praktyce, może go o to poprosić. Zawsze jednak jest to uzgadniane z klientem, a ich niewykonanie nie wiąże się z żadnymi konsekwencjami.
